Gwarancja zapłaty za roboty budowlane

Nieznajomość prawa szkodzi — pewnie nie raz słyszeliście to znane powiedzenie.

Najbardziej szkodzi chyba nieznajomość takiego prawa, które daje nam korzyści, które daje nam uprawnienia i które pozwala na podjęcie walki (w tym przypadku z nieuczciwym inwestorem, o czym poniżej).

Muszę powiedzieć, że dzisiejszy wpis uważam za mega ważny (jak nie jeden z najważniejszych w całym moim blogu). Dlatego jest dłuższy niż zwykle, ale obiecuję same pozytywne informacje dla wykonawców, więc zapoznaj się z nim do końca.

Naprawdę zależy mi (tutaj stawiam się w roli edukatora, co mnie cieszy), aby każdy z wykonawców miał ŚWIADOMOŚĆ ISTNIENIA mało znanego i POMIJANEGO przepisu dotyczącego umowy o roboty budowlane. Instytucja ta jest według mnie potężnym narzędziem w ręku wykonawcy i skutecznym środkiem „nacisku” w razie braku płatności lub nieterminowych płatności.

TYM ŚRODKIEM NACISKU JEST GWARANCJA ZAPŁATY ZA ROBOTY BUDOWLANE.

Zasada ustalania zabezpieczeń w umowach o roboty budowlane

W umowach o wykonywanie robót budowlanych przyzwyczajeni jesteśmy, że zabezpieczenie zazwyczaj dotyczy należytego wykonania umowy i jest to zabezpieczenie oczywiście dla inwestora.

Generalnie nie odkryję Ameryki jeżeli powiem, że szereg umów o roboty budowlane jest naszpikowanych zabezpieczeniami dla inwestora. Brakuje w nich jednak zabezpieczeń dla wykonawcy.

Zabezpieczenia dla inwestora wydają się zrozumiałe, ale w takim razie, dlaczego nie wzmocnić również pozycji wykonawcy?

Żeby to jednak zrobić, wykonawca powinien sam o to zadbać – w myśl zasady nikt o nas nie zadba tak dobrze jak my sami.

Przykład z życia (czyli taki, jaki każdy z nas lubi najbardziej):

Negocjowałem parę miesięcy temu umowę na wykonanie hali produkcyjnej.

W toku negocjacji inwestor zażądał wpisania do umowy zabezpieczenia należytego wykonania (chodziło o gwarancję bankową). Odpisałem wtedy prawnikowi inwestora, że ok wyrażamy zgodę (wiem przecież, że ciężko będzie mi odmówić, skoro mój Klient bardzo chce wykonać tę robotę). Ale jeżeli wy chcecie gwarancję wykonania, to my chcemy gwarancję zapłaty, żeby była równowaga.

Co to jest gwarancja zapłaty za roboty budowlane?

Z mojego doświadczenia wynika, że gwarancja zapłaty za roboty budowlane jest instytucją dość rzadko wykorzystywaną przez wykonawców, a szkoda. Dlaczego szkoda – bo po pierwsze inwestor co do zasady musi ustanowić gwarancję na żądanie inwestora, po drugie odmowa inwestora uprawnia wykonawcę do odstąpienia od umowy.

Gwarancja zapłaty za roboty budowlane stanowi jednostronne zobowiązanie gwaranta, że po spełnieniu przez wykonawcę określonych warunków zapłaty gwarant wykona świadczenie pieniężne na rzecz wykonawcy – czyli beneficjenta gwarancji. Takie oświadczenie o udzieleniu gwarancji bankowej wymaga formy pisemnej pod rygorem nieważności.

Gwarancja zapłaty, najprościej mówiąc, jest zabezpieczeniem dla wykonawcy, że otrzyma on swoje w terminie umówione wynagrodzenie za wykonaną pracę. Gdy zostanie ona udzielona, a inwestor nie zapłaci za wykonane prace, należne wynagrodzenie wypłaca wykonawcy gwarant.

W takim układzie wykonawca jest spokojny, że otrzyma pieniądze, a zapłata nie będzie uzależniana np. od sytuacji majątkowej inwestora (który może przedłużać płatności, tłumacząc się problemami finansowymi).

W jakiej formie może być ustanowiona gwarancja zapłaty za roboty budowlane?

Najfajniejsze w gwarancji zapłaty za roboty budowlane wykonawcy jest odgórne ustawowe ustalenie, że  zabezpieczenie może być dokonane jedynie w czterech formach: gwarancja bankowa lub ubezpieczeniowa, akredytywa bankowa lub poręczenie banku udzielone na zlecenie inwestora. Zamknięty katalog sposobów zabezpieczenia.

Takie formy zabezpieczenia są wręcz idealne dla wykonawcy (zresztą jak cała instytucja gwarancji zapłaty co jak widzisz, powtarzam co chwilę w tym wpisie).

Czy Wykonawca może określić formę gwarancji zapłaty?

Sposób zabezpieczenia wybiera inwestor.

Kiedy możliwe jest skorzystanie z gwarancji zapłaty za roboty budowlane?

Dlaczego tak bardzo polecam sięganie po gwarancję zapłaty za roboty budowlane i dlaczego tak lubię tę instytucję (wiem, że znowu się powtarzam, jaka to fajna instytucja, ale po prostu tak jest), bo wykonawca może w każdym czasie zgłosić żądanie gwarancji! Nie musi mieć jej zapewnionej w umowie o roboty budowlane. Żądanie możesz zgłosić:

• przed przystąpieniem do wykonania umowy,
• w trakcie jej wykonywania
• nawet po jego zakończeniu, jeżeli inwestor nie zapłacił całego wynagrodzenia.

Oczywiście w sytuacji, gdy żądanie jest składane w trakcie umowy lub po jej wykonaniu powinno uwzględniać wysokość wynagrodzenia, które nie zostało jeszcze zapłacone.

W jaki sposób następuje ustanowienie gwarancji zapłaty za roboty budowlane?

Żądanie gwarancji zapłaty za roboty budowlane wykonawca musi zgłosić w formie pisemnej.

Gwarancja zapłaty za roboty budowlane – bezwzględny charakter przepisów

Jesteś przygotowany na kolejną korzyść dla wykonawcy wynikającą z przepisów o gwarancji zapłaty? Bardzo proszę — uprawnienia do żądania gwarancji zapłaty za roboty budowlane nie można ograniczyć ani wyłączyć w umowie o roboty budowlane!!! Używam aż tylu wykrzykników, aby mocno to podkreślić i aby utkwiło Ci to w pamięci. 

Co to oznacza dla wykonawcy? Stawia go w bardzo korzystnym położeniu, ponieważ w umowie o roboty budowlane inwestor nie może wpisywać postanowień sprzecznych z przepisami Kodeksu cywilnego dotyczącymi gwarancji zapłaty.

Czy inwestor lub wykonawca mogą umownie wyłączyć kodeksową gwarancję zapłaty?

Tyle z teorii, ale zapytacie pewnie, co to właściwie oznacza dla Was jako wykonawców. Wypunktuję przykładami, żeby lepiej to pokazać, jakie zastrzeżenia dotyczące gwarancji zapłaty wynagrodzenia są niedopuszczalne w umowie o roboty budowlane. Niedopuszczalne jest:

• wpisywanie ustaleń sprzecznych z treścią 649² 1 Kodeksu cywilnego,
• wpisywanie dodatkowych ustaleń – czyli uzależnienie możliwości żądania gwarancji zapłaty przez wykonawcę od powstania opóźnienia w płatności przez inwestora należnego wynagrodzenia,
• wprowadzenie ograniczeń czasowych do żądania ustanowienia gwarancji zapłaty wynagrodzenia za roboty budowlane. Za takie ograniczenie można uznać np. prawo do żądania gwarancji zapłaty, powstaje dopiero po wykonaniu i odbiorze bez uwag
• wprowadzanie ograniczeń kwotowych. Za takie ograniczenie można uznać np. prawo do żądania gwarancji zapłaty wynagrodzenia jedynie do konkretnej wysokości.

Zazwyczaj jednak po takim wyliczeniu pierwsze Wasze pytanie brzmi: A co jeżeli ja mam to w umowie?

Odpowiedź będzie krótka i bardzo satysfakcjonująca każdego wykonawcę robót budowalnych. Jeżeli takie postanowienia jak powyżej znajdują się w umowie, to są one bezwzględnie nieważne.

Co, jeśli inwestor nie zgodzi się na ustanowienie gwarancji zapłaty za roboty budowlane?

Pisałem na początku, że gwarancja zapłaty jest doskonałym narzędziem „nacisku” na nierzetelnego i niepłacącego inwestora.

Dlaczego – dlatego, że jeżeli nie uzyskasz żądanej gwarancji zapłaty w wyznaczonym przez siebie terminie, nie krótszym niż 45 dni, możesz odstąpić od umowy. Takie odstąpienie dokonane będzie z winy inwestora. Ponadto brak żądanej gwarancji zapłaty stanowi przeszkodę w wykonaniu robót budowlanych z przyczyn dotyczących inwestora.

Odstąpienie od umowy o roboty budowlane na skutek nieustanowienia gwarancji zapłaty

W takim układzie odmowa ustanowienia gwarancji uprawnia wykonawcę do odstąpienia od umowy – czyli tak naprawdę zakończenia i przerwania robót, czego inwestor zapewne nie chce.

W razie pytań zapraszam do kontaktu.

Jakie są koszty ustanowienia gwarancji zapłaty za roboty budowlane?

Zasada jest taka, że udokumentowane koszty ustanowienia gwarancji zapłaty roboty budowlane strony ponoszą w częściach równych. Koszty gwarancji ponosi zatem inwestor i wykonawca – wspólnie.

W praktyce wygląda to tak, że  obowiązek zabezpieczenia wierzytelności o zapłatę wynagrodzenia za roboty budowlane obciąża inwestora. W związku z tym to on pierwszy ponosi koszt ustanowienia gwarancji zapłaty, a dopiero później domaga się zwrotu ich części od wykonawcy.

Najczęściej zadawane pytania:

1.Gwarancja zapłaty za roboty budowlane – co zabezpiecza?

Zabezpiecza Twoje wynagrodzenie zawarte w umowie o roboty budowlane.

2.Czy wykonawca może się zrzec prawa do żądania gwarancji?

Nie, nie może. Strony nie mogą też gwarancji wyłączyć ani też ograniczyć. Jako wykonawca masz prawo żądać gwarancji, a inwestor nie może w żaden sposób pozbawić Cię tego prawa.

3.Jakie są koszty ustanowienia gwarancji zapłaty za roboty budowlane?

Inwestor oraz wykonawca ponoszą koszty ustanowienia gwarancji w równych częściach (czyli zasadniczo podział kosztów po połowie). Muszą to być również koszty udokumentowane.

Michał Książek
radca prawny

Zdjęcie: Danist Soh, SHOX art

***

Jak zabezpieczyć się od strony formalnej na wypadek sporu z inwestorem?

W dzisiejszym wpisie kilka słów i moich rad o tym, o co wykonawca musi zadbać WCZEŚNIEJ, aby dochodzić zapłaty od inwestora za wykonane prace. Chciałbym, żeby każdy z wykonawców zapamiętał jedno – zadbaj o dokumenty w trakcie wykonywania robót, a nie załatwiaj ich dopiero po wykonanej pracy.

Niestety zdążyliśmy się już przyzwyczaić (mówię niestety, bo tak nie powinno być!), że nieterminowe płatności lub ich brak stały się powszechne w naszym biznesowym świecie [Czytaj dalej…]