Zasady odpowiedzialności głównego wykonawcy za podwykonawców i pomocników
Wczoraj miałem telefon od jednego z Klientów (generalnego wykonawcy robót budowlanych) i pierwsze co usłyszałem to: „Panie Michale, jest problem z podwykonawcą”. A problem był poważny. Dzisiaj chciałbym podzielić się z Wami tym problemem i opisać odpowiedzialność za podwykonawców.
O co chodziło?
Wykonawca zlecił dość duży zakres prac (duży mam na myśli rzędu kilkuset tysięcy) podwykonawcy. Nie wchodząc w szczegóły okazało się, po wizycie inspektora nadzoru inwestorskiego, że podwykonawca do swojej części prac użył niewłaściwych materiałów (a akurat przy tego rodzaju obiektu było to ważne).
Jaki był efekt – konieczność poprawienia robót o wartości kilkudziesięciu złotych. To i tak niewiele przy tym, jak gorzej mogło się to skończyć.
Pierwsza reakcja Klienta – „Przecież nie ja zrobiłem tą fuszerkę, więc nie odpowiadam prawda”?
Czy to prawda? Dzisiaj postaram się wyjaśnić jak działa odpowiedzialność za podwykonawców.
Kto odpowiada za szkody wyrządzone przez podwykonawców?
Wykonawcy często zapominają, że podpisując umowę z podwykonawcą, biorą na siebie odpowiedzialność za jego działania i zaniechania. I to niezależnie od tego, czy sami zawinili, czy nie.
W tym artykule wyjaśnię, jak działa odpowiedzialność za podwykonawców, kiedy ponosisz odpowiedzialność za jego błędy, co na ten temat mówi kodeks cywilny i – co najważniejsze – jak zabezpieczyć się umownie, żeby uniknąć kosztownych konsekwencji. Jeśli zatrudniasz podwykonawców i chcesz spać spokojnie – koniecznie przeczytaj do końca.
Odpowiedzialność za podwykonawców – ogólne zasady odpowiedzialności
Wielu wykonawców zastanawia się:
- czy wykonawca odpowiada za działania podwykonawcy?
- co zrobić gdy podwykonawca popełni błąd?
- Kto ponosi odpowiedzialność za podwykonawców?
Dla każdego odwiedzającego mojego bloga jest jasne, że większą lub mniejszą część prac wykonawca zazwyczaj zleca podwykonawcom. Tak działa proces budowlany. To jest norma.
Ale w życiu już tak bywa, że jeżeli do czegoś jesteśmy przyzwyczajeni i działamy automatycznie (bo to norma), to z czasem nie zwracamy uwagi na bardzo ważne kwestie formalne.
ZASADA:
W przypadku odpowiedzialności kogokolwiek za swoje działanie bezprawne jest odpowiedzialność na zasadzie winy. Na zasadzie winy czyli – odpowiadasz tylko wtedy, kiedy można Ci udowodnić Twoją winę. W takim przypadku możemy uwolnić się od odpowiedzialności jeżeli wykażemy, że nie ponosimy winy.
To jest zasada, ale od zasady są wyjątki. Zasady i wyjątki często pojawiają się w moich wpisach.
Zasada ryzyka
A więc WYJĄTEK – odpowiedzialność wykonawcy za podwykonawcę w ramach realizowania robót budowlanych jest odpowiedzialnością na zasadzie ryzyka (NIE WINY).
Dlaczego na zasadzie ryzyka?
Umowa o roboty budowlane jest umową wzajemną, więc w trakcie jej wykonywania możemy mieć do czynienia z dłużnikiem i wierzycielem. Na przykład:
- w przypadku braku płatności dłużnikiem w umowie o roboty budowlane będzie inwestor, a wierzycielem wykonawca (bo to wykonawca jest uprawniony do żądania należnego wynagrodzenia),
- w przypadku wad w wykonanych robotach dłużnikiem będzie wykonawca, a wierzycielem inwestor (bo to on jest uprawniony do żądania usunięcia wad i wykonania prawidłowo umowy).
W Kodeksie cywilnym ten właśnie wyjątek wprowadza odstępstwo od ogólnej reguły, że dłużnik odpowiada za swoją winę. Wykonawca powierzając pracę podwykonawcom ponosi odpowiedzialność za działania i zaniechania osób, z których pomocą wykonuje zobowiązanie, jak i tych, którym powierza jego wykonanie.
Dla każdego z nas jest jasne, że odpowiedzialność za podwykonawców dotyczy sytuacji, gdy są realizują roboty na podstawie umowy i otrzymują za to wynagrodzenie. Ale nie tylko wtedy ona powstanie. Wykonawca odpowiada nawet wtedy, gdy podwykonawca (pomocnik) prowadził pracę nieodpłatnie.
Zazwyczaj się tak nie zdarza, ale wyobraźmy taką sobie sytuację:
Jesteś wykonawcą halli magazynowej. Twój bliski kuzyn ma firmę, która zajmuje się montowaniem bram. Montuje dla nas nieodpłatnie bramy w hali którą budujemy, a zamian za to my realizujemy mu drobne prace budowlane w jego domu. Wymieniamy się usługami, więc nikt nikomu nic nie płaci. Ale jak ten nasz bliski kuzyn wykona prace wadliwie a przy tym jeszcze wyrządzi szkodę inwestorowi (np. w trakcie montażu zniszczy część prac lub samochód inwestora), to my za to odpowiadamy.
Podsumowując – jak działa odpowiedzialność za podwykonawców w umowie o roboty budowlane? Działa na zasadzie RYZYKA – czyli w istocie wykonawca odpowiada prawie za wszystko. To bardzo ważne, w sumie najważniejsze stwierdzenie w tym artykule.
Profesjonalna firma a odpowiedzialność głównego wykonawcy
W przypadku odpowiedzialności na zasadzie ryzyka wykonawca nie uwolni od odpowiedzialności wykazując, że nie ponosi on winy, np. winy w wyborze.
Twoja odpowiedzialność za podwykonawców na zasadzie RYZYKA jest zawsze surowsza niż pozostałe. Wykonawca nie może uchylić się od obowiązku naprawienia szkody tłumacząc się, że dochował staranności przy wyborze podwykonawcy. Dla odpowiedzialności za podwykonawców bez znaczenia jest wykonawca powierza wykonanie robót renomowanej firmie budowlanej, czy też początkującej firmie bez doświadczenia. Zawsze odpowiada za ich działania jak za działania własne.
W przypadku odpowiedzialności za podwykonawców nie możemy powoływać się na brak winy w wyborze podwykonawcy lub nadzorze.
Reasumując – nie ma znaczenia, że powierzyłeś wykonanie robót profesjonalnej i renomowanej firmie w danej branży. W takim przypadku ponosisz odpowiedzialność za podwykonawców, pomimo że to profesjonaliści i rzetelne firmy.
Kiedy wykonawca nie odpowiada za podwykonawcę?
Odpowiedzialność za podwykonawców jest surowa, ale przecież nie absolutna!!!
Celowo to podkreślam, żeby po przeczytaniu tekstu do tego momentu nikt nie pomyślał czasami, że odpowiada za wszystko bez względu na to co się wydarzy.
Otóż nie. Wszystko zależy od okoliczności – czyli od tego dlaczego i z czyjej winy powstała szkoda lub opóźnienie w robotach.
Zwolnienie z odpowiedzialności
Wykonawca może zwolnić się od odpowiedzialności na takich samych zasadach, jakby wykonywał roboty samodzielnie. I tylko wtedy może się od tej odpowiedzialności za podwykonawców uwolnić.
Z prawniczego podam poniżej jasne przykłady i opis sytuacji, w której wykonawca może uwolnić się od odpowiedzialności za podwykonawców.
Kiedy wykonawca nie będzie odpowiadał za podwykonawcę?
- Kiedy nie ma szkody – czyli po stronie inwestora nie doszło do żadnej szkody majątkowej (nie stracił nic – tj. nie uszkodzono mu maszyn, prac, nie stracił pieniędzy)
- Kiedy podwykonawca prawidłowo wykonał swoje roboty i powstała szkoda nie ma związku z ogóle z jego pracami,
- Kiedy szkoda powstała podczas prac wykonywanych przed podwykonawcę, ale odpowiada za nią inwestor albo inna firma niezwiązana z wykonawcą (np. prace zostały wykonane przez podwykonawcę prawidłowo, a następnie inwestor nie informując nikogo postanowił na własną rękę i przy pomocy innych firm dokonać modyfikacji, przez które doszło do uszkodzenia np. konstrukcji)
Jak działa odpowiedzialność za podwykonawców w praktyce, czyli odpowiedzialność za błędy podwykonawcy
Jeżeli inwestor stwierdzi wady w robotach wykonanych przez podwykonawcę przyjdzie prosto do Ciebie. Uzna Cię za odpowiedzialnego za wadliwie wykonane roboty.
Jaki będzie tego skutek? To zależy od treści umowy o wykonanie robót budowlanych zawartej z inwestorem.
Uwaga – zadbaj do dobrze skonstruowaną umowę, wtedy tych skutków dla Ciebie dotkliwych będzie dużo mniej.
Ok, wracajmy do tych skutków. Wymienię kilka, na bazie doświadczenia z umowami o wykonanie robót budowlanych:
- naliczenie kar umownych,
- obowiązek poprawienia robót w konkretnym terminie,
- obniżenie wynagrodzenia.
Jak uchronić się przed odpowiedzialnością za szkodę wyrządzoną przez podwykonawcę?
Oczywiście uczciwie powiem, że nie jest możliwe całkowite wyłączenie odpowiedzialności za podwykonawcę. Odpowiedzialność za podwykonawców stanowi nieodłączną część prowadzenia biznesu w branży budowlanej.
Ale możemy na etapie uzgadniania umowy z inwestorem i na etapie uzgadniania umowy podwykonawczej zabezpieczyć się w taki sposób, żeby ewentualne skutki były dla nas jak najmniej dotkliwe!
Zabezpiecz się na wypadek szkód podwykonawców
O co masz właściwie zadbać? Powinieneś zadbać o:
- dobrą i korzystną dla Ciebie umowę z inwestorem, gdzie możecie dokładnie uregulować kwestie związane podwykonawcami, w tym procedurą na wypadek popełnienia przez nich błędów,
- dobrą i korzystną dla Ciebie umowę z podwykonawcą (umowę podwykonawczą) To jest moim zdaniem PODSTAWA. Dobra umowa z podwykonawcą obroni Cię w wielu sytuacjach. Zadbaj o opisanie procedury przy pojawieniu się wad z winy podwykonawcy – czyli co wtedy robimy, jak działamy,
- zabezpieczenia w umowie z podwykonawcą – to jak w przypadku umowy PODSTAWA. Jeżeli pojawi się obowiązek zapłaty inwestorowi lub konieczność poprawienia prac musisz mieć możliwość egzekwowania tego od podwykonawcy. Skuteczną możliwość, jak zadbanie o kary umowne, o uprawnienie do wykonania zastępczego.
Dobra umowa i korzystna dla Ciebie to taka, która w razie problemów mówi nam krok po kroku co możemy zrobić i czego żądać od razu od podwykonawcy, bo czasu na długi spór wtedy nie mamy – przecież wiążą Cię terminy wykonania z umowy z inwestorem.
- nadzór – zadbaj o obowiązek informowania Cię o prowadzonych pracach o obowiązek przedkładania np. certyfikatów materiałów.
Korzystasz z usług podwykonawców? Zadbaj o to, żeby Twoja polisa OC obejmowała wyrządzone przez nich szkody
Pamiętaj o ubezpieczeniu!
Każdy wykonawca powinien pamiętać, żeby jego ubezpieczenie uwzględniało OC za podwykonawców. Zakres umowy ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej powinien obejmować odpowiedzialność jaką wykonawca ponosi za szkody wyrządzone przez podwykonawców. Takie ubezpieczenia są na rynku oferowane, a skorzystanie z nich na pewno pozwoli uniknąć wielu dodatkowych kosztów.
Mam nadzieję, że dotrwałeś do końca. A na koniec coś pozytywnego.
Jeżeli inwestor obciąży cię jakimiś kosztami, a zachodzi odpowiedzialność za podwykonawców, to możesz żądać od konkretnego podwykonawcy zwrotu tych kosztów w całości.
Ale uwaga – o tym, czy będzie to możliwie (tj. czy powstanie tzw. roszczenie regresowe w stosunku do podwykonawcy) może zdecydować treść umowy pomiędzy Tobą a podwykonawcą.
Co z tego wynika?
Powtórzę to co nieustannie czytasz na moim blogu – podstawą jest umowa i wszelkie problemy wykonawców i podwykonawców wynikają z niekorzystnej i nieprecyzyjnej umowy.
Potrzebujesz wzór umowy z podwykonawcą budowlanym – pisz śmiało, otrzymasz taki, który skutecznie Cię zabezpieczy.
Michał Książek
radca prawny
Zdjęcia: Guilherme Cunha, Thomas Kinto
***
Wady istotne i nieistotne w budownictwie
We wpisie Jednostronny odbiór robót. Uchylanie się inwestora od odbioru robót opowiadałem o tym, kiedy inwestor może, a kiedy nie może odmówić odbioru. Pojawiło się tam coś takiego jak rozróżnienie na wady istotne i nieistotne w budownictwie.
Dzisiaj postaram się szczegółowo rozróżnić rodzaje wad i pokazać na przykładach z życia (a dokładnie z wyroków sądów), co jest uznawane za wadę istotną a co za nieistotną [Czytaj dalej…]